Wetenschap verkopen met persoonlijk verhaal

Vanaf vandaag zeg ik het gewoon hardop. Ik schaam me er niet meer voor: ik geef mediatrainingen! Voor die schaamte, schaamde ik me trouwens ook, ik ben blijkbaar iemand die zich vaak schaamt. Altijd maar bang dat mensen het verkeerde beeld van me hebben als ik zeg dat ik mediatrainingen geef. Dat ze denken dat ik mensen maniertjes aanleer zodat het robots worden die als antwoord op iedere vraag een commercieel verkooppraatje afdraaien. Dat is tenslotte het negatieve beeld dat mensen van mediatrainers hebben. Veroorzaakt door die paar rotte appels in de mediatrainers-mand.

De Wereld Draait Door

Alles werd anders toen ik pas naar De Wereld Draait Door zat te kijken.De gasten aan tafel waren Vincent Icke, hoogleraar theoretische Astrofysica en professor Huub Röttgering die alles wist van de observationele Kosmologie. Ik heb wel eens gelezen dat je binnen twee tot zes seconden een oordeel over mensen hebt en dat dat oordeel daarna niet wezenlijk verandert. Na twee seconden hield ik van professor Röttgering: vriendelijke man, bescheiden, met een fijn gevoel voor humor in zijn ogen. Zelfspot en een passie voor zijn vak dacht ik ook te bespeuren. Allemaal in twee seconden. Toch ging het mis. Ik bleef wel van hem houden hoor, ik voelde alleen eeuwige spijt voor wat het gesprek had kunnen zijn. Voor wat we gemist hadden. En… ik durf het bijna niet te zeggen, voor wat mediatrainingen hadden kunnen voorkomen.

Op zoek naar opwinding en blijdschap

Matthijs kwam met een ronkende tekst over honderdduizenden nieuw ontdekte sterrenstelsels. Vol verwachting keek hij Röttgering aan. ‘Hoe groot is deze ontdekking?’ riep hij uit. Het was duidelijk; hij wilde maar een ding horen: euforie! Was er gehuild van geluk, was de champagne opengetrokken of waren ze elkaar in de armen gevallen toen de omvang van de ontdekking duidelijk werd? Natuurlijk zou Röttgering daarna uit mogen leggen hoe het allemaal zo gekomen was, maar eerst de opwinding! De blijdschap!

Een radiotelescoop van de Gamma

De professor lachte Matthijs vriendelijk toe, ik vermoedde nog steeds een grote passie voor zijn vak, maar op de een of andere manier kwam er iets anders uit zijn mond. We kregen te horen wat het verschil tussen een gewone en een radiotelescoop was, dat het ging om radiogolven van zo’n twee meter en dat we daarmee een soort radio-ogen leken te hebben. Verward vroeg ik me af wat ik met radio-ogen zou kunnen zien. Maar Matthijs gaf niet op. Met zijn kenmerkende enthousiasme onderzocht hij of we een vermoeden hadden dat dit soort ontdekkingen achter de horizon lagen. Een verhaal over software developers, dataprojecten en petabytes volgde. Ik hoorde Röttgering praten over LOFAR, emissie van zwarte gaten en terabytes. En de Gamma. Daar veerde ik dan wel weer van op, dat die telescoopjes gemaakt waren met spullen uit de bouwmarkt.

Mediatrainingen leren je of het voetbal of tennis wordt

Gaandeweg begon ik te vermoeden dat de professor had verwacht dat hij zou gaan voetballen en er in de studio pas achter kwam dat het eigenlijk een tenniswedstrijd betrof. Ik zag een man die op een fantastische manier moeilijke dingen eenvoudig uit kon leggen, maar iemand had hem moeten zeggen dat praten aan een talkshowtafel een compleet andere tak van sport is. Dat je daar niet hoeft te zorgen dat wij allemaal snappen hoe het zit met die sterrenstelsels.

Verhalen vertellen

Het enige en dan ook echt het enige dat je hoeft te doen is ervoor zorgen dat wij simpele zielen na tien minuten enthousiast zijn geworden. Enthousiast en nieuwsgierig. Zo nieuwsgierig dat we de rest van de avond op internet gaan zoeken naar nog meer informatie. Daarvoor had Röttgering ons alleen maar verhalen hoeven te vertellen. Dat kan hij, dat had ik in die eerste twee seconden al gezien. Verhalen over dat hij stiekem wel eens bang was geweest dat het nooit zou lukken, over het moment dat duidelijk werd dat de ontdekking groter was dan hij ooit had durven dromen en hoe hij zich toen bijna in een broodje kaas verslikte. Of door de consternatie vergat zijn kinderen van school te halen. En hoe nu de deur naar een volgende stap een klein kiertje verder open was gegaan. De collega’s in de observationele Kosmologie gaan van dit verhaal niet op het puntje van hun stoel zitten, maar bij DWDD zit je niet voor je collega’s. Daar zit je om ervoor te zorgen dat wij aan je lippen hangen en stiekem spijt krijgen dat we geen sterrenkunde zijn gaan studeren. En dan Röttgering als docent hadden gehad.

Niet minder, maar méér mediatrainingen

Vanaf vandaag ga ik mijn schaamte opzij gooien: er moeten niet minder, maar juist méér mediatrainingen gegeven worden. Véél meer. Allemaal om te bereiken dat mensen als professor Röttgering onze wereld groter kunnen maken, ons verhalen kunnen vertellen en laten dromen. Ik durf ook te zeggen dat iedereen het kan leren: tijdens een interview een verhaal vertellen op een unieke en persoonlijke manier. Mét rafelrandjes en zeker niet perfect. Ik hoop dat professor Röttgering nog een keer wordt uitgenodigd bij De Wereld Draait Door. En dat hij dan zijn tennisracket meeneemt.

Kijk hier het fragment uit De Wereld Draait Door.